زمانی که میخواهید یک خودروی جدید بخرید یا خودروی خود را عوض کنید تصمیمات زیادی هست که باید بگیرید. از انتخاب خودروی ایرانی یا خارجی تا انتخاب مدل، تیپ، نوع جعبهدنده و حتی اینکه نصب سیستم صوتی روی خودرو ارزشش را دارد یا نه. در این بین یکی از سؤالات مهمی که هنگام خرید خودرو با آن مواجه هستیم این است که ماشین دنده اتومات بهتر است یا دستی و اینکه تفاوت دنده اتومات و دستی در چیست؟ هرکدام از این گیربکسها مزایا و معایب خودشان را دارند ولی بهترین کار برای انتخاب درست دنده اتومات یا دستی آشنایی با اساس کار این دو جعبهدنده و مزایا و معایب هرکدام است.
زمانی که میخواهید یک خودروی جدید بخرید بهتر است که هم با خودروی دنده اتومات و هم با دنده دستی یک تست رانندگی انجام دهید تا ببینید با کدام راحتتر هستید و با سلیقه شما سازگارتر است. مثلاً گیربکس دستی کنترل بیشتری روی خودرو به شما میدهد اما رانندگی با ماشین دندهاتومات راحتتر است و انتخاب، به اولویتهای شما بستگی دارد. ما در این مقاله میخواهیم ضمن بررسی طرز کار دنده اتومات و دستی، مزایا و معایب هرکدام را توضیح دهیم ولی درنهایت تصمیمگیری در مورد اینکه دنده اتومات بهتر است یا دستی به سلیقه، سبک رانندگی و نیازهای شما بستگی دارد. مثلاً اینکه اولویت با هزینه است یا راحتی، مصرف سوخت کمتر یا رانندگی راحتتر و چیزهایی از این قبیل.
طرز کار دنده اتومات
قبل از اینکه به سراغ تفاوت دنده اتومات و دستی بریم و پاسخی برای سوال دنده اتومات بهتر است یا دستی را بیان کنیم، ابتدا طرز کار دنده اتومات و سپس دستی را توضیح میدهیم.
گیربکس دارای اجزای مختلفی است که بهوسیله آنها کنترل سرعت و قدرت موتور را بر عهده دارد. حسگرها، نوع دندهی موردنیاز را تشخیص میدهند و گیربکسهای اتوماتیک از فشار روغن جهت تعویض دنده استفاده میکنند.
مبدل گشتاور نیز به موتور اجازه نمیدهد که از حداکثر توان خود استفاده کند؛ بنابراین در شرایط مختلف، سرعتها و قدرتهای متنوع موتور به کار گرفته میشود.
این موضوع سبب میشود که توان موتور حفظ شود و از آن جهت بهکارگیری سرعتها و شتابهای مختلفی استفاده شود. موتور طی یک برنامه منظم و بهوسیلهی قطعات مختلفی با گیربکس اتوماتیک ارتباط برقرار میکند و قدرت موردنیاز خود را برآورده میکند.
قطعات گیربکس اتوماتیک
کارایی گیربکس اتومات را عملکرد سه قطعه به نامهای توربین، پروانه و استاتور تعیین میکند. این قطعات که به شکل فن هستند در سیالی به نام مایع انتقال قرارگرفتهاند.
پروانه به انتهای میللنگ موتور متصل شده، توربین به شفت ورودی انتقال متصل شده و استاتور میان این دو قرارگرفته است. هنگامیکه موتور فعالیت میکند، میللنگ میچرخد و پروانه نیز سیال را به حرکت درمیآورد.
استاتور حرکت سیال را میان دو قطعه دیگر هدایت میکند و انرژی سیال باعث چرخیدن توربین میشود.
انرژی از طریق شفت به چرخدندهها و سپس به دیفرانسیل منتقل میشود. دیفرانسیل این بخش انرژی را مدیریت کرده و مقدار موردنیاز را به هر چرخ منتقل میکند.
طرز کار دنده دستی
پس از روشن شدن موتور، فلایویل (که به انتهای میللنگ متصل است) همراه با چرخیدن میللنگ شروع به گردش میکند.
فلایویل سطحی صاف دارد و مجموعه دیسک و صفحه کلاچ روی آن نصب میشود و گردش فلایویل، دیسک و صفحه کلاچ را به گردش درمیآورد.
زمانی که پدال کلاچ را فشار میدهید، دیگر فشاری از سوی صفحه کلاچ روی دیسک نیست و این موضوع به دندهها اجازه میدهد تا عوض شوند.
در هرکدام از شفتهای ورودی و خروجی گیربکس، تعدادی دنده ثابت و متحرک وجود دارد. دندههای ثابت دائماً چرخش خود را از شفت دریافت میکنند. ولی راننده با دستهدنده تعیین میکند که کدام دنده توسط دنده کشویی روی شفت قفلشده و نیرو را از شفت دریافت کند.
این نوع جعبهدندهها که بهعنوان گیربکسهای استاندارد نیز شناخته میشوند، عملیات انتقال گشتاور خروجی موتور به چرخها را، توسط مجموعهای از چرخدندهها انجام میدهند که روی دو میله (شفت) ورودی و خروجی قرار دارند.
کلاچ مورداستفاده در این نوع گیربکس، از نوع خشک بوده و معمولاً عملیات انتقال قدرت، توسط پدال کلاچ پایی یا دستهدنده دستی، انجام میگیرد.
مصرف سوخت
طرز تفکری وجود دارد که همچنان بر استفاده از دنده دستی بهجای دنده اتومات تأکید دارد. این افراد اعتقاد دارند که مصرف سوخت خودرو با دنده اتومات بهمراتب بالاتر از خودروهایی با دنده دستی است؛ اما سؤال این است که آیا این واقعاً یک بحث علمی است و یا فقط یک اعتقاد بدون ریشه که نسل به نسل منتقلشده است.
در جواب این سؤال باید گفت که در گذشته، این امر که دنده اتومات باعث مصرف سوخت بیشتر میشود، بحثی علمی بود و در عمل واقعیت داشت. مصرف بالاتر ماشینهای دنده اتومات در گذشته به این دلیل بود که در ماشین با دنده اتومات هنگامیکه خودرو ایست کامل میکند و تا زمانی که اهرم دنده در حالت پارک قرار نگرفته است ارتباط موتور و جعبهدنده حفظشده و موتور نیروی بیشتر را صرف خواهد کرد که منجر به مصرف سوخت بیشتر میگردد.
این در حالی است که در هنگام ایست کامل در خودروهای با دنده دستی نیاز است که راننده پای خود را روی کلاچ قرار داده و دنده را به حالت خلاص درآورد. همین امر موجب خواهد شد که رابطه بین موتور و گیربکس قطع گردد و بالطبع موتور زیر فشار کمتری قرار بگیرد.
فرض کنید در یک ترافیک سنگین در خیابانهای شهر گیر افتادهاید در این صورت میزان ایست و توقف خودرو بسیار زیاد خواهد بود و درنتیجه مصرف بهمراتب بالا خواهد رفت.
بهینه شدن ضریب دنده در دندههای اتومات
هرچند این نقیصه در دندههای اتومات امروزی رفع نشده است اما پیشرفت تکنولوژی و افزایش تعداد دندهها، باعث شده که ضریب دنده در گیربکسها بهمراتب بهینه شود.
گیربکس سعی میکند که بهترین ضریب دنده را با توجه به دور موتور تنظیم نماید که درنتیجه از بالا رفتن بیمورد دور موتور جلوگیری خواهد کرد. این امر موجب کاهش مصرف بنزین در سرعتهای بالا خواهد شد.
از همین رو بهطورکلی مصرف بنزین در خودروهای دنده اتومات نسبت به گذشته کاهشیافته است و دیگر تفاوت قابللمسی بین مصرف سوخت خودرو دنده دستی و اتومات وجود ندارد.
نکته
نکتهای که وجود دارد این است که ترافیک شهرها روزبهروز زیادتر شده و خودروها بیشتر از اینکه در سرعت بالا مورداستفاده قرار بگیرند در پشت ترافیکهای سنگین قرار دارند.
همین امر باعث خواهد شد که ماشینهای دنده اتومات کمی پرمصرفتر باشند. اگر به کاتالوگ خودروهایی که هم با جعبهدنده دستی یا جعبهدنده اتومات عرضه میشوند نگاهی بیندازید متوجه خواهید شد که کارخانههای سازنده هم به مصرف بیشتر ماشینهای دنده اتومات اشارهکردهاند.
حال جواب این سؤال که دنده اتومات از لحاظ مصرف سوخت بهتر است یا دستی به تصمیم شما بستگی دارد که راحتی بیشتر دنده اتومات یا مصرف سوخت کمتر دنده دستی کدامیک برایتان ارجحیت دارد؟
بهینه شدن ضریب دنده در دندههای اتومات
هزینه تمام شده
یکی از مسائل دیگری که در بحث تفاوت دنده اتومات و دستی پیش میآید بحث قیمت خودرو است. تقریباً تمام خودروها با دنده اتومات از قیمت بالاتری نسبت به مدلهای مشابه با دنده دستی برخوردارند (بهغیراز خودروهای لوکس و اسپرت).
اغلب قیمتها نسبت به برند و مدل خودرو بالاتر است. بهطور میانگین خودروهایی با دنده اتومات حداقل هزار دلار آمریکا از خودروهایی با دنده دستی گرانتر هستند که این مقدار هزینه بسته به نوع خودرو میتواند متفاوت باشد.
این تفاوت قیمت در صورتی است که انتخاب شما در مورد اینکه دنده اتومات بهتر است یا دستی بهندرت روی ارزش باقیمانده خودرو پس از چند سال تأثیر میگذارد. اگرچه بعضی از خودروهای لوکس دست دوم در صورت دارا بودن دنده اتومات از بازار بهتری برخوردار هستند. بهطورکلی باید ببینید آیا این تفاوت قیمت نسبت به ویژگیهای مثبت خودروی دنده اتومات برایتان بهصرفه هست که اقدام به خرید خودروی دنده اتومات کنید یا خیر.
دنده اتومات از لحاظ هزینه نگهداری بهتر است یا دستی
باید به این موضوع توجه کنید که هر خودرویی چه دنده دستی و چه دنده اتومات در طول عمر خود حداقل یک بار نیاز به تعویض یا تعمیر گیربکس پیدا میکند. گیربکسهای اتوماتیک به دلیل طراحی پیچیده و قطعات زیادی که دارند هزینه نگهداریشان هم بالا است.
اگر مجبور به تعویض و یا تعمیر اساسی یک گیربکس اتوماتیک شوید هزینه آن بسیار بالا و چند برابر گیربکس دستی است. در مقابل طراحی گیربکسهای دستی بسیار سادهتر است، معمولاً در تمام طول عمر خود بدون عیب و ایراد کار میکنند (فقط در بیشتر مواقع دیسک صفحه کلاچ هر از چند گاه یکبار باید تعویض شود که هزینه چندانی ندارد) و به تعمیرات و رسیدگیهای کمتری نیاز دارند.
در دندههای دستی از روغن واسکازین استفاده میشود که در مقایسه با مایع دنده اتومات طول عمر بیشتری دارد.
در مقابل باید به این نکته اشاره کرد که با توجه به استفاده زیاد از کلاچ در خودروهای دنده دستی گاهی پیش میآید که کلاچ دیرتر گرفته شود یا استفاده از آن فراموش شود.
این مسئله در طولانیمدت خسارتهای زیادی را به جعبهدنده وارد میکند. با حذف شدن عملیات تعویض دنده و کلاچ گیری در دنده اتومات، احتمال خرابی گیربکس به صفر میرسد؛ بنابراین بسیاری از نقصهای رایج در سیستم همچون لگدزدنهای ناشی از ایراد در گیربکس و خرابیهای چرخدندهها در دنده اتومات کاهش یافته است.
با کم شدن میزان خرابیهای خودرو ازجمله قطعاتی مانند گیربکس اتوماتیک، در بسیاری از هزینهها نیز صرفهجویی میشود.
تفاوت دنده اتومات و دستی از لحاظ سرعت
در گذشته خودروهای دنده اتومات فقط برای کسانی بود که حوصله رانندگی نداشتند و میخواستند رانندگی برایشان خیلی راحت باشد. اگر کسی لذت واقعی رانندگی را میخواست باید دنده دستی را انتخاب میکرد؛ اما اکنون اوضاع تغییر کرده است.
برخی دندههای اتوماتیک تعویضهای فوقسریعی دارند که حتی از نمونههای دستی هم سریعتر و در حد چند دهم یا صدم ثانیه است. همچنین خودروهای دنده دستی صفر تا صد بهتری داشته و شتاب گیری سریعتری نسبت به خودروهای اتومات دارند.
دنده اتومات بهتر است یا دستی
تفاوت دنده اتومات و دستی از لحاظ سرعت
افزایش قدرت موتور با دنده اتومات بهتر است یا دستی
در نوع انتقال نیروی موتور توسط یک گیربکس دستی و اتومات به چرخها تفاوتهای اساسی وجود دارد. همین میتواند موجب شود یک نوع گیربکس در مقایسه با دیگری مزیتهای بیشتری داشته باشد.
در اکثر مواقع با یک گیربکس دستی شما حداکثر قدرت موتور یک خودرو را دریافت میکنید، ولی این گیربکس ایرادهایی هم دارد که مخصوصاً مرتبط با راحتی و آسایش راننده هستند.
اگر به دنبال خرید خودرویی هستید که موتورش قدرت آنچنانی ندارد، انتخاب یک مدل مجهز به گیربکس اتومات معمولاً بهترین و عاقلانهترین کار است.
با این گیربکس قادر خواهید بود تا حداکثر قدرت موتور را به چرخهای خودرو برسانید و مخصوصاً در سربالاییها، عملکرد این دو سیستم در کنار هم بسیار خوب میتواند باشد.
گیربکسهای اتومات معمولاً با توجه به وضعیتی که خودرو ازنظر سرعت و شتاب دارد، بهترین دنده را انتخاب میکنند، ولی در بیشتر موارد آنها بهگونهای برنامهریزیشدهاند که محتاط تر باشند، موضوعی که به تعویض دنده بسیار بالا منجر میشود و درواقع، هدر دادن نیروی موتور است.
یک گیربکس اتومات معمولاً دنده را خیلی زود عوض میکند و درست زمانی که به حداکثر قدرت موتور نیاز دارید، دستتان را در پوست گردو میگذارد.
نکته مهم
گیربکس دستی از سویی دیگر، این تصمیمها را به شما واگذار میکند و به شما اجازه میدهد تا تمام نیروی موجود را قبل از تعویض به دنده بالاتر در اختیار داشته باشید.
این موضوع میتواند هنگام رانندگی در یک سربالایی یا حین سبقت گرفتن از یک خودروی دیگر بسیار به کار شما بیاید. یک خودروی اسپرت با موتور قدرتمندی که دارد معمولاً آپشن گیربکس دستی را هم ارائه میکنند، اگرچه بسیاری از ابر خودروهای قوی، معمولاً از یک گیربکس دستی با حالت اتومات بهره میبرند. بار دیگر، همهچیز به میزان کنترلی که راننده میتواند روی قدرت موتور داشته باشد وابسته است.
یک گیربکس دستی به شما اجازه میدهد تا از آخرین اسب بخار نیرو موتور خود، قبل از تعویض به دنده بالاتر استفاده کنید.
درصورتیکه یک گیربکس اتومات، معمولاً دندهها را زود تعویض میکند. به همین دلیل است که معمولاً تفاوتهای قابلتوجهی در صفر تا صد مدلهای مجهز به گیربکس دستی و اتومات وجود دارد. اگر شتاب گیری اولیه خودرو برای شما مهم است، بدون شک گیربکس دستی بهترین گزینه برای شما خواهد بود.
این یک قانون جامع نیست، ولی اگر قصد خرید یک ابر خودرو دارید، گیربکس دستی با حالت اتومات معمولاً طوری برنامهریزی میشوند که بیشترین بهره را از نیروی موتور در هر دنده ببرد.
سوال دیگری که ذهن خیلی از افراد را درگیر کرده، این است که رانندگی با دنده اتومات بهتر است یا دستی ؟واقعیت این است که رانندگی با خودروهای اتومات بسیار راحتتر بوده و راننده آسایش و رفاه بیشتری دارد. اینکه قبل از خرید خودرو و تصمیمگیری در مورد دنده اتومات یا دستی، بهدقت به سبک رانندگی خود و عادتهایی که در رانندگی دارید فکر کنید، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اینکه ببینید برای شما راحتی مهمتر است یا هیجان یا اینکه احساس میکنید از تمرکز کافی در حین رانندگی برخوردارید یا نیاز به دنده اتومات برای افزایش ایمنی دارید؟
رانندگی در شهر یا جاده
برای رانندگانی که در مسیر روزانه خود زیاد در ترافیک حضور دارند ماشین با دنده دستی میتواند مانند یک کابوس باشد.
هرچه زمان رانندگی با خودروهای گیربکس دستی بیشتر باشد، به مرور زمان به دلیل استفاده زیاد از گاز و کلاچ، عوارض گرفتگی عضلات و ماهیچههای پا و ستون فقرات افزایش مییابد.
فشاری که به عضلات پا وارد میشود بر بقیه قسمتهای بدن هم تأثیر گذاشته و حتی به ماهیچههای ناحیه کمر و ستون فقرات نیز فشار وارد خواهد شد. در خودروهایی با دنده دستی زانوها نیز درگیر هستند و بنابراین رانندگی با دنده اتومات برای سلامت فیزیک راننده مفیدتر خواهد بود.
با حذف شدن فرایند تعویض دنده بسیاری از رانندهها احساس آرامش و راحتی بیشتری را در هنگام رانندگی تجربه میکنند. در خودروهای دنده اتومات نیازی به استفاده از کلاچ نیست زیرا عملیات تعویض دندهها بهصورت خودکار توسط گیربکس اتومات انجام میشود.
عملکرد دنده اتومات جهت رانندگی در ترافیک و شرایطی که حرکت خودرو آهسته است، بسیار کارآمد است. خودکار بودن تعویض دندهها باعث نرم شدن چرخدندهها میشود و سواری دلپذیری را به ارمغان میآورد.
از نظر مهارت رانندگی دنده اتومات بهتر است یا دستی
وقتی در پیست یا جادهای پرپیچوخم سریع میرانید، گیربکس دستی نسبت به نمونهی اتوماتیک زحمت زیادی دارد. درحالیکه رانندگی با گیربکس اتومات بسیار کار راحتی است.
در رانندگی با ماشین دنده دستی شما باید بهصورت تقریباً همزمان ترمز کنید، کلاچ را فشار دهید و دنده را تعویض کرده و البته با پدال گاز نیز بازی کنید. در این زمینه راننده باید آموزشهای لازم را از قبل دیده باشد.
در گیربکس اتوماتیک برخی از این فرایندها تنها با فشار یک پدال صورت میگیرد. این همان دلیلی است که چرا برخی طرفداران دوآتشه رانندگی با ماشین دنده دستی را ترجیح میدهند. این وضعیت مهارت بیشتری را طلب میکند. حس بهتری وجود خواهد داشت وقتی خودتان همهچیز را بهخوبی انجام میدهید.
هیجان رانندگی
از نظر هیجان رانندگی در مورد این سوال که دنده اتومات بهتر است یا دستی باید بدانیم برای کسانی که میخواهند با خودروی خود عشقبازی کنند و رانندگی برایشان فقط در رسیدن به مقصد خلاصه نمیشود؛ کسی نمیتواند منکر این موضوع شود که رانندگی با یک خودروی دنده دستی بسیار لذتبخش است.
مخصوصاً اگر بخواهید در یک جاده پرپیچوخم خلوت رانندگی کنید! در خودروی دنده دستی راننده تعامل و کنترل بیشتری روی خودرو و موتور خواهد داشت. درنتیجه رانندگان حرفهای از خودروهای دنده دستی استقبال بیشتری میکنند.
از نظر تمرکز راننده دنده اتومات بهتر است یا دستی
رانندگی با یک ماشین دنده دستی به توجه و تمرکز بیشتری نسبت به ماشین دنده اتومات نیاز دارد. دندهها باید عوض شوند، کلاچ باید گرفته شود و تمامی اینها باید همزمان بااینکه چشمهایتان روی جاده است و تصمیم میگیرید که کدام دنده با توجه به سرعت خودرو مناسب است صورت میپذیرند. گیربکسهای اتوماتیک تمامی این کارها را بهصورت خودکار انجام میدهند.
پس رانندگی با ماشینهای دنده اتومات برای کسانی که بهسختی میتوانند متمرکز شوند ایمنتر است.
نکته دیگری که در هنگام انتخاب ماشین دنده اتومات یا دستی باید مدنظر قرار دهید این است که مهم است که چه ماشینی اتومات باشد و این گیربکس اتومات ساخت کدام شرکت باشد. طبق نظرات رانندگانی که از هر دو دنده اتومات و دستی استفاده کردهاند اگر ماشین فرانسوی باشد و بهخصوص 206 و 207 فقط دندهای! چون ماشینهای اتومات پژو واقعاً بیکیفیت و پردردسرند.
مثلاً گیربکس al4 که روی ۲۰۶ نصب میشود در کمتر از ۲۰ هزار کیلومتر نیاز به سرویس دارد. این سرویسها تا ۸۰ هزار کیلومتر باید چندین بار تکرار شوند و کلی شیر هیدرولیک عوض کنید و دردسر بکشید تا بفهمید کدام شیرها خرابشدهاند. درنهایت هم معمولاً گیربکس روی ۸۰ هزار تا نیاز به تعویض پیدا میکند که هزینه بالایی هم دارد؛ ولی اگر ماشین کرهای یا ژاپنی باشد فقط اتومات! مخصوصاً گیربکسهای اتومات جدید که ازنظر شتاب دست کمی از نمونههای دستی ندارند.
تمرکز رانندگی
از نظر تمرکز راننده دنده اتومات بهتر است یا دستی
جعبهدنده نیمه اتومات (Semi-Automatic Transmission)
اگر هنوز هم نمیتوانید بین دو گزینه دنده دستی یا اتومات یکی را انتخاب کنید، یک گزینه دیگر وجود دارد که به شما اجازه میدهد هر زمان که خواستید تعویض دنده را بهصورت دستی انجام دهید و هر موقع که دلتان خواست، آن را به حالت اتومات برگردانید. یک گیربکس نیمه اتومات (SAT) نامهای مختلفی در بازار دارد و برخی به آن گیربکس AMT یا پدل شیفت هم میگویند.
نام آن هر چیزی که باشد، یک جعبهدنده نیمه اتومات نوع دیگری از جعبهدندههای دستی است که در آن دنده بهطور خودکار تعویض نمیشود و به شما اجازه میدهد هر موقع دلتان خواست خودتان دنده را عوض کنید. خبری هم از پدال کلاچ در این خودرو نیست. تعویض دنده در این خودروها با کلاچ گیری توسط سیستمهای هیدرولیکی انجام میشود. این گیربکس با استفاده از سیستمی متشکل از سنسورهای اثر هال، واحد پردازش مرکزی، محرکهای هیدرولیکی و تجهیزات پنوماتیکی دندهها را تعویض میکند.
نوع ۷ سرعته این جعبهدنده، در یکی از سریعترین و گرانترین خودروهای جهان یعنی بوگاتی ویرون استفادهشده است.
اکنون باید اطلاعات کافی در مورد اینکه دنده اتومات بهتر است یا دستی یا نیمه اتومات و تفاوت میان دنده اتومات و دستی داشته باشید. موضوعی که یک پیشزمینه برای انتخاب خودروی مناسب شما است. همانطور که پیشتر گفته شد همیشه قبل از خرید یک خودرو، هر چند بار که لازم بود با آن رانندگی کرده و اطمینان حاصل کنید که هم با خودرو و هم با نوع دنده آن کاملاً راحت هستید.
تلگرام 👇
اینستاگرام👇
🆔 https://instagram.com/voltajbattery?igshid=16alr5zlze4vm
سایت👇
🌐 http://www.voltajbattery.ir
دیدگاهتان را بنویسید